Jak pomóc nieśmiałemu dziecku, nastolatkowi ?
Działania mogą podjąć rodzice i nauczyciel w szkole.
Nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na to, żeby stawiane uczniowi wymagania były dopasowane do jego możliwości. W taki sposób może on wpływać na poprawę poczucia własnej wartości. Może przygotowywać zadania odpowiednie do umiejętności i możliwości uczniów w klasie. W ten sposób można umożliwić wycofanemu i niedocenianemu uczniowi osiągnięcie osobistego sukcesu, uzyskanie aprobaty rówieśników i nauczyciela dzięki czemu uwierzy we własne siły. Nauczyciel może też zachęcać, ale nie zmuszać ucznia do występowania na forum klasy. Dobrze jest dawać mu wtedy takie zadanie, o którym wiemy, że na pewno da sobie z nim radę. Można wcześniej dziecko uprzedzić, jakie to będzie zadanie, aby mogło dobrze się przygotować w domu do odpowiedzi. Można stopniować trudności – prosimy dziecko o odpowiedź z ławki, gdy nabierze pewności siebie, prosimy o podejście i odpowiadanie przy tablicy. Nauczyciel ma możliwość wpływać na poczucie własnej wartości nieśmiałego dziecka poprzez np. ograniczenie negatywnych uwag i krytyki, wskazywania błędów w pracy. Zamiast tego można pokazywać uczniowi to wszystko, co udało mu się zrobić dobrze, nawet jeśli by to były drobiazgi.
Nauczyciel może organizować zajęcia aktywizujące całą klasę. W ten sposób ma wpływ na integrowanie się zespołu klasowego i zachęcenia do aktywności dzieci biernych i wycofujących się .
Można też zachęcić nieśmiałego ucznia do występu publicznego – przed klasą, szkołą (np. udział w przedstawieniu), stopniowo przyzwyczajając ucznia do sytuacji ekspozycji publicznej budzącej w nim lęk. Na przykład ćwiczymy z uczniem jego kwestię upewniając się, że dobrze sobie radzi, wykonujemy z uczniem próbę na sali, na scenie, w miejscu, w którym ma wystąpić. Sposobów na oswojenie z z sytuacją, która budzi niepokój jest wiele zależnie od konkretnych warunków w szkole czy w przedszkolu.
Szkoła może też angażować nieśmiałe dziecko w zajęcia socjoterapeutyczne, spotkania terapeutyczne z psychologiem lub pedagogiem.
Co może zrobić rodzic?
Pomoc nieśmiałemu dziecku jest to trudne zadanie dla rodziców. Chodzi o to, żeby dobrać odpowiednio działania, których celem jest zmniejszenie przeżywania silnych emocji oraz tych, które mają zachęcić dziecko do podejmowania nowych wyzwań i uczeniu się nowych zachowań społecznych. A by mądrze wspierać swoje nieśmiałe dziecko dobrze jest kierować się następującymi zasadami:
Zastanów się, który wymienionych wyżej stylów wychowania preferujesz i co możesz zmienić w swoim postępowaniu. Skorzystaj z pomocy psychologa, który może ci w tym pomóc.
Nie zawstydzaj swojego dziecka z powodu tego, że jest nieśmiałe, ani z żadnego innego powodu. Nigdy nie mów: „Krzyś jest nieśmiały i dlatego tak się zachowuje”. Nie mów dziecku: „Nie wstydź się, nie bój się” – zwłaszcza w obecności innych osób. Takie komunikaty nie pomogą Twojemu dziecku, a spowodują, że nauczy się, że wstyd i lęk są czymś złym i nie powinno się ich czuć .
Nie zakładaj, że twoje dziecko czegoś nie zrobi, bo jest nieśmiałe. Być może chronisz je wtedy przed przeżywaniem stresu związanego z podjęciem wyzwania, ale jednocześnie uczysz je, część czynności jest dla niego niedostępna tylko dlatego, że jest nieśmiałe.
Rozmawiaj z dzieckiem o tym, co stanowi dla niego kłopot. Postaraj się jak najdokładniej dowiedzieć czego się obawia. Pytaj bardzo konkretnie, nie zadowalaj się odpowiedziami w rodzaju: „nie chcę mówić wierszyka” lecz staraj się poznać konkretny powód tej niechęci. Zapytaj wprost czego się obawia, czego się boi.
Ucz dziecko, że z obawami można sobie radzić na wiele sposobów, nie tylko przez unikanie tego, czego się boimy.
Podawaj konkretne rozwiązania, np. „wiem, że są dzieci, które boja się podejść do do kogoś i zacząć z nim zabawę. Pomyśl, jak przyjemnie może być bawić się z tym chłopcem. Spróbujmy przećwiczyć tą scenką tak jak aktorzy przed przedstawieniem. Ja będę tym chłopczykiem, a ty spróbujesz do mnie podejść i zagadać . Jak zacząłbyś rozmowę … „
Możesz opowiedzieć dziecku o sytuacjach, gdy ty także czułeś nieśmiałość, ale nie przechwalaj się tym jak wspaniale sobie z nią poradziłeś. Nauczysz dziecko wtedy, że nie jest jedynym człowiekiem na świecie, który ma taki problem. Ważne będzie dla niego również to, że taki duży, silny, dorosły człowiek też czuł onieśmielenie – dzięki temu nauczy się, że nie ma nic złego w byciu czasem nieśmiałym.
Chwal i komplementuj swoje dziecko, bądź jednak czujny, by nie chwalić tylko tych momentów, gdy przełamuje swoją nieśmiałość. Chwal je za wszystko, co robi dobrze nawet będąc nieśmiałym.
Zachęcaj dziecko do podejmowania nowych zadań. Mów i pokazuj mu, co fajnego może go spotkać jeśli odważy się zrobić coś nowego.
Pamiętaj, żeby nie wymagać od dziecka za dużo, nie stawiaj mu zadań odpowiednich dla dorosłego, nie każ mu załatwiać ważnych spraw, zachęcaj do kontaktów rówieśniczych, te są najlepsze dla dziecka.
Nie staraj się wychować „idealne dziecko”, ogranicz zajęcia dodatkowe, pozwól na rozwijanie swoich zainteresowań, na robienie przez dziecko tego, co lubi, na kontakty z kolegami, których lubi i czuje się z nimi dobrze.
Kontroluj dyskretnie zabawy z dziećmi. Zwróć uwagę, czy nieśmiałość twojego dziecka nie jest przez inne dzieci wykorzystywana. Rozmawiaj z dzieckiem, podpowiadaj mu , jak radzić sobie, gdy koledzy próbują go wykorzystać. Ucz dziecko odmawiać.
Unikaj zawstydzania, zwłaszcza w obecności innych osób, karania, ośmieszania, sarkazmu, porównywania dziecka z innymi dziećmi na jego niekorzyść.
Usamodzielniaj dziecko, ucz nowych czynności, bądź w tym cierpliwy , zauważaj i chwal drobne postępy, nie wyręczaj dziecka w codziennych czynnościach dlatego , że ty zrobisz to szybciej lub lepiej.
Pamiętaj, ze twoje dziecko ma oprócz nieśmiałości wiele cech, które są wartościowe. Pokazuj je dziecku, aby nauczyło się myśleć o sobie jako o kimś wartościowym.
Wspieranie dziecka w radzeniu sobie z nieśmiałością oznacza bycie dla niego przyjacielem, który mocno trzyma za rękę, daje znak „jestem z tobą , nie jesteś sam”, ale nie wyręcza. Akceptuje lęk, niechęć, zmęczenie dziecka, będzie uparcie powtarzał „spróbuj, bo ja wierzę , że dasz sobie radę, potrafisz to zrobić , pomogę ci” . To wystarczy by być wystarczająco dobrym rodzicem nieśmiałego dziecka.
Przygotowała – psycholog PPP Wałbrzych
