Podczas mówienia zużywamy powietrze wydechowe. Dla procesu mowy istotną rolę odgrywa oddech przez nas sterowany, na który wywieramy wpływ za pomocą kory mózgowej np. możemy wstrzymać oddech, wydłużyć fazę wydechową, modyfikować tor oddechowy. Ruchy mięśni biorących udział w oddychaniu są odruchami wrodzonymi każdego człowieka, ruchy niezbędne do wytwarzania dźwięków mowy wymagają uczenia. Najczęstsze problemy związane z oddychaniem naszych dzieci polegają na płytkim, niepełnym wdechu i skróconym wydechu – co powoduje w konsekwencji: zwiększenie częstości oddechów i robienie pauz na wdech w połowie frazy. Zakłócenie rytmu oddechowego często spowodowane jest nieprawidłowym napięciem mięśniowym w kompleksie ustno-twarzowym. W badaniu funkcji oddechowej należy zwrócić uwagę na to, czy dziecko ma nawyk oddychania nosem czy ustami; czy oddech u niego jest równy, rytmiczny, harmonijny; ile trwa faza wdechu i wydechu w spoczynku lub w czasie mówienia?
- „Huśtanie misia ” – dziecko leży na plecach, na brzuch kładziemy maskotkę np. misia; dziecko robi wdech – brzuch unosi się do góry, wydech – brzuch opada. Ważne w tej zabawie jest to, aby dziecko nabierało powietrze przez nos, usta powinny być cały czas zamknięte.
- „Wąchanie zapachów ” lub trudniejszy wariant „ Co tak pachnie? ” – powolny wdech nosem, rozpoznawanie zapachów /np. w kuchni – zioła, cynamon, kawa, przyprawy, cytrusy; w łazience – pasta do zębów, mydło, ulubiony płyn do kąpieli lub szampon; w ogrodzie lub na działce – w zależności od pory roku np. świeże zioła/. Dziecko może mieć zasłonięte oczy i opisuje lub nazywa zapachy.
- Naśladowanie śmiechu:
- pań: ha, ha, ha
- dziewczynek: hi, hi, hi
- panów: ho, ho, ho
- chłopców: he, he, he
- „Tańczący płomyczek ” – dmuchanie na płomień zapalonej świeczki, tak by drgał.
- Zabawy z bańkami mydlanymi – różne warianty:
- dziecko łapie bańki robione przez rodzica
- dziecko dmucha na zrobione przez rodzica bańki, tak by jak najdłużej unosiły się w powietrzu lub żeby pękły
- dziecko samodzielnie robi bańki mydlane
- W ogrodzie, na balkonie lub w czasie spaceru po lesie lub w parku – zdmuchiwanie listków, płatków, dmuchanie na źdźbło trawy, na mlecze, na dmuchawce.
- Dmuchanie na wiatraczek.
- „Balonik ” – nadmuchiwanie policzków poprzez nabieranie i zatrzymywanie powietrza w buzi, następnie przerzucanie nagromadzonego powietrza z jednego policzka na drugi, na koniec powolne lub szybkie wypuszczanie powietrza przez usta wymawiając [pssssy].
- Zdmuchiwanie z blatu piórek, lekkich piłeczek, papierowych zabawek itp.
- Chuchanie na lusterko, na dłoń, na szybę.
- Zdmuchiwanie domków ustawionych z kart.
- Dmuchanie na chusteczkę, na watkę zawieszoną na nitce.
- Nadmuchiwanie baloników, małych papierowych torebek lub woreczków foliowych.
- Granie na flecie, trąbce, harmonijce.
- Zabawy z wykorzystaniem gwizdka: cicho – głośno; długo – krótko.
- Zdmuchiwanie małej kartki papieru z gładkiej powierzchni.
- Dmuchanie przez rurkę na małe zabawki, dmuchanie przez rurkę znajdującą się w szklance z wodą tzw. zabawa w bulgotanie.
- Przenoszenie papierków, małych papierowych zabawek – najlepiej własnoręcznie wykonanych za pomocą rurki /dziecko mocno zasysa powietrze przez rurkę/.
- Zdmuchiwanie skrawków papieru z chropowatej powierzchni /np. przy użyciu rurki/.
- „Głębokie oddychanie ” – powolny wdech nosem, powolny wydech ustami.
- „Długie samogłoski ” – na wydechu wymawiamy pojedynczą samogłoskę [a, o, u, e, i ,y] lub połączenia samogłoskowe np. [ao, ui, ey….]. Dziecko wymawia samogłoskę lub samogłoski jak najdłużej na jednym wydechu, rodzic mierzy czas i odnotowuje „ rekordy ”.
- „Harmonijka ” – dziecko stoi w małym rozkroku z rękoma na biodrach, wykonuje skłon w bok robiąc głęboki wdech, druga strona rozciąga się jak harmonijka, po chwili dziecko powoli wyprostowuje się i wydycha powietrze – z harmonijki schodzi powietrze; potem podobnie skłon w drugą stronę itd. Inny wariant to ta sama zabawa w pozycji siedzącej ze skrzyżowanymi nogami i ze splecionymi rękoma na karku – skłon w bok plus głęboki wdech, powolne wyprostowanie się czyli powrót do pozycji wyjściowej i powolny wydech.
Ćwiczenia i zabawy oddechowe mają na celu:
- usprawnienie aparatu oddechowego: zwiększenie pojemności płuc, usprawnienie ruchów przepony, nauczenie – ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia, różnicowania faz oddychania; umiejętności wydłużania fazy wydechowej
- uspokojenie lub wyciszenie po większym wysiłku psychicznym lub fizycznym
Miłej zabawy.
Logopeda – A.S-K
