Każdy z nas ma inny temperament, inaczej wyraża ekspresję, ma inne warunki anatomiczne i możliwości oddechowe. Szybkość mówienia wpływa niezaprzeczalnie na jakość mówienia. Wolniejsze tempo pozwala na precyzyjniejszą artykulację, daje możliwość pauzowania i frazowania. Mówiąc w wolniejszym tempie możemy panować w znacznej mierze nad naszymi narządami oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnymi.
W wypowiadanych przez nas słowach to właśnie samogłoski stanowią nośnik dźwięku. Od ich prawidłowego wybrzmiewania oraz prawidłowego układu artykulacyjnego zależy w dużej mierze czytelność i donośność naszej wypowiedzi.
W czasie poniższych ćwiczeń należy zwrócić uwagę na każdą samogłoskę lub na te które w tekście są wyakcentowane. Czytając poniższe teksty należy uwzględniać charakterystyczne elementy ćwiczonych samogłosek: stopień opuszczenia żuchwy, położenie języka w jamie ustnej i układ warg. Warto przerysowywać ruchy artykulacyjne, powtarzając – można to robić również przed lustrem.
Dzisiaj samogłoska [a[, [o], [i] oraz [y].
[a] – żuchwa nisko opuszczona, język płasko ułożony w jamie ustnej, wargi rozchylone bardzo szeroko, układ artykulatorów przypomina szerokie ziewanie
[o] – żuchwa opuszczona średnio, tak jak przy [e]; język w porównaniu z [a] przesunięty lekko w górę, ale ku tyłowi jamy ustnej; wargi zaokrąglone wysunięte do przodu
[i] – żuchwa opuszczona lekko (ważne by szczęki nie były w pozycji zgryzowej, tylko ustawione szerzej), język w porównaniu z [a] przesunięty do przodu i do górnych zębów; wargi jak do szerokiego, płaskiego uśmiechu
[y] – żuchwa w lekko poszerzonej pozycji zgryzowej, język przesunięty do przodu jamy ustnej i wzniesiony w kierunku przedniej części podniebienia twardego; wargi spłaszczone w średnim uśmiechu
1.Przeczytaj, potem powtórz. Przesadnie wymawiaj samogłoski w sylabach.
KOTY Z BOGOTY
CHARTY Z DŻAKARTY
SROKA Z MAROKA
SZPROTY Z OCHOTY
KONIK Z SALONIK
KANARKI Z WARKI
KANIA Z POZNANIA
KOALI Z MALI
PAWIANY Z GHANY
KAWKA Z WŁOCŁAWKA
KOZY Z FORMOZY
KOSY Z CANOSSY
BYKI Z KORSYKI
SOWA Z KRAKOWA
ARY Z ANKARY
GADY Z KANADY
2.Przeczytaj tekst, wydłużaj i akcentuj zaznaczone samogłoski.
„Świat”
autor Stanisław Młodożeniec
Nie ma lUdzi ani zdarzeń – chodzą sAme kOła,
białe kOła –
czarne kOła –
koła dOokoła.
Czyjeś ręce wyciągniĘte – nogi chwiEjnie błĄdzą.
Wiry płAszczyzn zataczAją kręgi niEskończOne,
niosą głOwy –
trwożne twArze –
światy niEskończOne.
Dzień zasYpia w fałdach nOcy – z nocy siĘ wylęga.
Nie ma grAnic świat i człOwiek – ani nAwet kAmyk.
Któż to rzUcił –
w serce świAta –
w ludzkie sErce kAmyk?
Idą lUdzie i zdarzEnia – wody wiEcznej kOła
białe kOła –
czarne kOła –
koła dOokoła.
3. Przeczytaj zdania wypowiadając każdą pierwszą samogłoskę w wyrazie w przejaskrawiony sposób.
Arogancki aligator ambitnie adoruje atrakcyjną aligatorzycę.
Atrakcyjny akrobata automatycznie asfaltuje autostradę.
Obcy osobnik o obojętnym obliczu ostentacyjnie obnosi otrzymaną odznakę.
Osłupiały oligarcha opromieniony otoczką opalizuje odwrotnością.
Irytująca interwencja interkontynentalnych inkwizytorów irytuje internetowych iluzjonistów.
Iluzoryczna informacja intensywnie implikuje irracjonalną inkacją.
Przeczytaj poniższe zdania dbając o prawidłowe ułożenie artkulatorów przy każdej samogłosce [y].
Tyberiusz Tycjan bywał pyszałkiem.
Wymyślone tygrysy szybowały wysoko wybywając wyimaginowanymi wyjściami.
Opracowała – logopeda A.S-K
